Học cách đặt câu hỏi

 

Thân Hạnh Nga

Nhà khoa học dữ liệu

Sang tuổi 22, tôi bắt đầu học tiếng Đức, như vậy là hơi muộn để bắt đầu. Nhưng tôi tin rằng tuổi tác không phải là thiệt thòi.

Tôi có vốn tiếng Anh đã khá vững, cách học ngữ pháp cũng tương tự nên tôi nghĩ mình có thể làm được. Tuy nhiên, tiếng Đức là một ngôn ngữ tương đối khó. Ngữ pháp khó hơn tiếng Anh rất nhiều. Từ vựng cũng đa dạng và bố cục từ vựng khó. Mỗi vùng miền có cách phát âm và dùng từ khác nhau. Trong bốn năm sau đó tôi học tiếng Đức ở nhà và trên trường, thậm chí sống ở Đức mỗi năm vài tháng để cải thiện vốn ngôn ngữ. Chỉ đến khi biết cách đặt câu hỏi bằng tiếng Đức, tôi mới tự tin.

Thời phổ thông trung học, tôi học trường chuyên, ở một thành phố nhỏ. Như bao trường chuyên khác, học sinh được ôn luyện từng ngày để tham gia các cuộc thi cấp địa phương và quốc gia. Mục tiêu của tất cả học sinh, giáo viên và phụ huynh là đỗ vào một trường đại học tốt. Trong suốt những năm phổ thông, tôi học cách trả lời tốt các câu hỏi, nhưng không bao giờ học cách đặt câu hỏi.

Khi lên đại học, tôi học tại một trường nữ sinh nhỏ ở miền Nam nước Mỹ. Tôi vẫn dùng phương pháp trả bài ấy, kỹ năng mà nhiều năm ở Việt Nam đã dạy tôi rất tốt để đạt điểm cao. Tôi chọn các môn tương đối an toàn mà nhiều bạn Việt Nam khác cũng học như Toán và Kinh tế bởi có vẻ như các bài toán kinh tế thường có một hoặc vài cách giải quyết. Các tình huống đưa ra không hề mơ hồ. Mỗi câu hỏi sẽ có một đáp án đúng. Tôi cũng theo đuổi thêm môn phụ là lịch sử. Tôi thích học lịch sử, đặc biệt là lịch sử châu Âu hiện đại. Tuy nhiên tôi không phải là sinh viên sáng nhất khoa sử dù có thể ghi nhớ và luôn trả lời được hầu hết câu hỏi.

Sau khi tốt nghiệp đại học, tôi sang Đức làm trợ lý nghiên cứu cho hai nhà nhân chủng học (anthropologists). Lần đầu tiên tôi được đồng nghiệp chỉ cho rằng, đặt câu hỏi là bước cơ bản để trở thành một nhà nghiên cứu. Họ khuyến khích tôi đặt những câu hỏi từ rất đơn giản, ví dụ "định nghĩa của từ này là gì?", "trong bối cảnh như vậy việc gì sẽ xảy ra?" cho đến những câu phức tạp cần miêu tả dài dòng. Tôi bắt đầu chú ý đến cách đồng nghiệp hỏi tại các buổi họp và hội thảo. Sau khoảng một năm, tôi đi thực địa cùng các giáo sư và bắt đầu phải viết rất nhiều ghi chép. Đây là cơ hội cho tôi luyện tập đặt câu hỏi.

Hai năm làm việc ở Đức, học cách đặt câu hỏi đã thôi thúc tôi trên con đường học vấn. Tôi quay lại Mỹ theo đuổi việc lấy bằng tiến sĩ ngành Xã hội học. Tôi bắt đầu viết và xuất bản các nghiên cứu về những hiện tượng xã hội như dư luận về nhập cư, phản ứng của mạng xã hội đối với các sự kiện bi thảm và sự hình thành nền tảng xã hội cho các phong trào xã hội. Tôi nghiên cứu và viết về các hiện tượng xã hội phức tạp thông qua việc hỏi mọi điều chưa biết.

Kỹ năng hỏi giúp tôi trong lúc làm nghiên cứu, và hiện giờ ở nơi làm việc. Tôi quyết định không theo đuổi sự nghiệp học thuật với tư cách là giáo sư mà trở thành nhà khoa học dữ liệu (data scientist). Công việc chính của tôi xoay quanh việc xây dựng giải pháp kỹ thuật cho các bài toán kinh doanh. 90% thời gian của tôi dành để trao đổi với đồng nghiệp và các bộ phận khác trong công ty.

Trong thời gian rảnh rỗi, tôi cố gắng gặp gỡ ít nhất hai sinh viên mỗi tuần thông qua Techsphere, một nền tảng do Vietnam Tech Society xây dựng, nhằm kết nối sinh viên Việt Nam với những người đi trước trong lĩnh vực công nghệ. Hầu hết sinh viên gặp tôi với mục đích rất cụ thể như muốn tôi xem qua sơ yếu lí lịch, nhờ tôi cho lời khuyên để trở thành nhà khoa học dữ liệu... Nhưng do không biết đặt câu hỏi, nhiều bạn không tận dụng được 30 phút gặp gỡ đó.

Tôi luôn hy vọng các bạn chuẩn bị sẵn một danh sách câu hỏi, sắp xếp chúng thành 2-3 chủ đề. Các bạn sẽ cảm thấy chủ động, và tự tin hơn trong cuộc trò chuyện. Trong các cuộc phỏng vấn xin việc, ứng viên cũng nên làm điều tương tự. Đây không chỉ là cơ hội để công ty đặt câu hỏi, mà còn là cơ hội để các bạn phỏng vấn ngược, nhằm nắm được nhiều thông tin hơn về nơi có thể là môi trường làm việc tương lai của mình.

Tôi học nghệ thuật đặt câu hỏi qua thử nghiệm và cả sai lầm, bằng cách đi thực địa lúc đi làm nghiên cứu, và hiện giờ là qua việc phỏng vấn rất nhiều ứng viên xin việc. Nhưng tôi vẫn ước rằng mình đã được học kỹ năng này sớm hơn, trong gia đình, ở trường phổ thông hoặc thậm chí ở trường đại học.

Thân Hạnh Nga

tuan25mins Cảm ơn tác giả đã viết về một kỹ năng không mới nhưng dường như đang thiếu trong môi trường giáo dục của nước nhà. Tôi rất đồng tình với quan điểm của tác giả trong bài viết và tôi cũng ước gì tôi được dạy bài bản kỹ năng này từ khi còn bé.

Thế hệ trẻ bây giờ đã được khuyến khích đặt câu hỏi rất nhiều so với thế hệ của tôi 30 năm về trước. Tuy vậy, đặt câu hỏi như thế nào, tính lô-gic, hệ thống trong tư duy của người đặt câu hỏi, mục đích, lý do, của việc đặt câu hỏi cũng cần trang bị đồng thời. Bởi vì, mục đích cuối cùng của việc đặt câu hỏi cũng chính là để trả lời hay giải quyết một vấn đề gì đó.

oanhngoc052020

Chị nói rất đúng. Kỹ năng đặt câu hỏi là một kỹ năng học chủ động. Khiến người học hiểu bài hơn rất nhiều. Đặt câu hỏi cũng là kỹ năng của những nhà triết học. Và đức là một trong những quốc gia có nền tảng triết học trên thế giới.

Tôi ở đức. Tôi đang học nghề ở đây. Các bạn của tôi học đơn giản, học kiểu học thuộc lòng và học chay cho nên không hiểu bài. Chỉ cần câu hỏi khác đi một xíu là họ trả lời không nổi. Tôi học trong lớp, cách học của tôi là tôi tự đọc sách rồi tôi tự đặt câu hỏi cho từng nội dung học. Tôi tự làm bộ đề cho bản thân tôi. Vì thế tôi học giỏi hơn các bạn trong lớp. Tôi là một học sinh học xuất sắc nhất lớp.

Tuy nhiên chắc chị học ở tầng lớp học cao học cho nên chị phải học các kỹ năng tự đặt câu hỏi. Chứ học sinh thông thường ở đây học dốt lắm, họ còn lười học nữa. Tôi học nghề. Tôi học giỏi nhất lớp về toán và hoá, vì hồi ở vn tôi được học rất kỹ về các kỹ năng này. Sang đây, vào học nghề thì học sinh việt nam học giỏi nhất vì các nền tảng toán lý hoá và khoa học tự nhiên của vn rất tốt. Nhưng nền tảng khoa học xã hội của người việt rất yếu. Văn học thế giới thì mù tịt. Kỹ năng phản biện hay biện luận kém. Sử thế giới yếu, thậm chí mù tịt. Môn triết học thì lại càng dốt đặc. Theo tôi giáo dục vn nên thay đổi những kỹ năng đó để học sinh theo kịp kiến thức của thế giới.

T

thanh.uyenmy  Tôi rất quan tâm và cũng đang học đặt câu hỏi thông thường để tìm hiểu vấn đề. Bạn có thể giúp tôi tìm hiểu sâu hơn về nghệ thuật đặt câu hỏi ko? Cảm ơn bạn 

L

Lê DũngHiện giờ chúng ta đều phải học được kỹ năng này, bởi vì thời đại trí tuệ nhân tạo đã tới. Không học được đặt câu hỏi, học được cách ra lệnh cho AI làm việc theo như ý tưởng của mình là sẽ tụt hậu với xã hội!

hatbuinho1201

Bài viết hay và bổ ích không chỉ trong học tập và rèn luyện cá nhân ,mà rất có ích trong nhiều lĩnh vực . Cảm ơn tác giả về những chia sẻ trong bài viết này.