Sự kiện công chúng cuối cùng trong
ngày là buổi gặp với cộng đồng dân sự của Ecuador trong nhà thờ thánh
Phanxicô ở Quito. Nhà thờ này được ví là El Escorial của Tân Thế giới,
bởi vẻ nguy nga về nghệ thuật và kiến trúc, và đây là nhà thờ Công giáo
được xây dựng lâu đời nhất ử châu Mỹ La tinh. Chính từ đây, nơi cho ngài
‘cảm giác như ở nhà,’ Đức Phanxicô trình bày một trong những giáo huấn
truyền thống của huấn giáo xã hội Kitô giáo là: tư hữu không phải là
quyền tuyệt đối.
Đức Phanxicô nêu ra điểm này bằng cách so sánh giữa gia đình và xã hội.
‘Trong gia đình, cha mẹ, ông bà và con
cái, cảm nhận là mình đang ở nhà, trong mái ấm, không một ai bị loại
trừ. Nếu ai đó có vấn đề, dù là nghiêm trọng, ngay cả khi người đó tự
chuốc lấy, thì toàn thể gia đình đều giúp đỡ, ủng hộ cho người đó. Mọi
người đều cảm nhận niềm vui và nỗi buồn của nhau. Lại hiện về trong tôi
hình ảnh những bà mẹ, người vợ mà tôi thấy ở Buenos Aires, xếp hàng dài
vào những ngày thăm nom, để được gặp người con hay người chồng tay nhúng
chàm của mình. Họ không bỏ rơi con cái, hay chồng mình, bởi người đó là
gia đình của họ.
Xã hội không phải cũng nên như thế hay
sao? Vậy mà các quan hệ trong xã hội và đời sống chính trị của chúng
ta lại thường đặt trên sự đối chọi và nỗ lực hạ bệ đối thủ của mình,
trên sự chia bè phân cánh. Vị thế của tôi, quan niệm của tôi, và kế
hoạch của tôi sẽ được tiến lên nếu như tôi có thể thắng thế người khác
và áp đặt được ý muốn của mình. Chính điều này tạo nên một văn hóa thải
loại trên nhiều chiều kích mang tầm vóc toàn cầu. Gia đình có như thế
hay không?
Trong gia đình, tất cả mọi người chung
tay cho mục đích chung, tất cả mọi người làm việc vì lợi ích chung,
không chối bỏ cá tính của mỗi người nhưng là khích lệ và nâng đỡ nó. Mọi
người đều cảm nhận niềm vui và nỗi buồn của nhau. Đây chính là ý nghĩa
của gia đình! Giá mà chúng ta có thể xem đối thủ chính trị hay người lân
cận mình theo cách như thế, theo cách chúng ta nhìn con cái, người vợ,
người mẹ, người cha của mình! Chúng ta có yêu xã hội của mình không?
Chúng ta có yêu đất nước mình, yêu cộng đồng mà chúng ta đang cố xây
dựng không? Chúng ta có yêu theo kiểu mơ hồ, lý thuyết suông hay không?
Trong Linh thao, thánh Inhaxiô đã nói rằng tình yêu được thể hiện trong
hành động hơn là trong lời nói. Chúng ta hãy yêu bằng hành động hơn là
lời nói!’
Nói về cảm nghiệm gia đình, Đức Phanxicô
nhắc lại rằng, ‘Trong gia đình, chúng ta tìm thấy các giá trị nền tảng
của tình yêu, tình huynh đệ, và tôn trọng lẫn nhau, vốn được chuyển dịch
thành các giá trị căn bản của toàn xã hội, là biết ơn, đoàn kết và phân
quyền bổ trợ. Các bậc cha mẹ biết rằng tất cả con cái mình đều được yêu
thương như nhau, cho dù mỗi đứa con đều có đặc nét riêng của chúng.
Nhưng khi con cái từ chối chia sẻ những gì chúng ta đã được nhận nhưng
không, thì mối quan hệ này đổ vỡ. Đôi khi tôi hỏi các trẻ em, ‘nếu con
có hai cây kẹo, và bạn của con đến, thì con sẽ làm gì’ Hầu hết các em
đều nói rằng: ‘Con sẽ cho bạn ấy một cái.’ Rồi tôi lại hỏi: ‘và nếu con
chỉ có một?’ Có em nói: ‘Con sẽ cho bạn bạn ấy.’ Em thì nói, ‘Con sẽ
chia.’ Em khác lại nói, ‘Con cất kẹo vào túi …’ Đó đó Chính tình yêu của
cha mẹ giúp trẻ em vượt được tính ích kỷ, và học biết sống với người
khác, biết nhường nhịn và kiên nhẫn. Trong đời sống xã hội lớn hơn,
chúng ta phải thấy được rằng ‘sự biết ơn’ không phải là một điều phụ
trợ, nhưng là điều tiên quyết cần thiết cho công bằng.
Những gì chúng ta là, những gì chúng ta
có, đã được trao cho chúng ta để chúng ta có thể lấy đó mà phục vụ tha
nhân. Bổn phận của chúng ta là sinh hoa trái trong những việc tốt lành.
Của cải trên thế giới được định cho tất cả mọi người, và cho dù tôi có
thu tóm bao nhiêu đi chăng nữa, thì đó vẫn là của cầm cố từ xã hội. Như
thế, chúng ta vượt qua được cái công bằng kinh tế vốn dựa trên thương
mại, mà hướng đến công bằng xã hội, vốn gìn giữ quyền căn bản của con
người là quyền được có một đời sống đúng phẩm giá.
Việc khai thác các tài nguyên thiên
nhiên, vốn rất dồi dào ở Ecuador, không được chỉ tính đến các lợi ích
ngắn hạn. Mà chúng ta có trách nhiệm phải coi sóc môi trường và các tài
nguyên thiên nhiên. Trong số chúng ta ngày hôm nay, có các anh chị em
đại diện cho các dân tộc thổ dân bản xứ ở vùng Amazon Xích đạo. Vùng đất
này là một trong những khu vực trù phú nhất về số lượng giống loài và
nhất là các loài đặc hữu quý hiếm ít được bảo vệ … vùng này cần được bảo
vệ hơn nữa bởi tầm quan trọng vô cùng của nó với hệ sinh thái toàn cầu …
Ecuador, như nhiều quốc gia Mỹ La tinh
khác, bây giờ đang trải nghiệm các thay đổi văn hóa và xã hội sâu sắc,
các thách thức mới mà mọi phần xã hội đều phải đối diện. Di cư, các
thành phố quá tải, chủ nghĩa tiêu thụ, khủng hoảng trong gia đình, thất
nghiệp và ngõ cụt của nghèo khổ, tất cả những điều này gây nên bất định
và căng thẳng đe dọa sự hòa hợp xã hội. Các luật và quy định, cũng như
định hướng xã hội, cần phải nhắm đến sự dung nạp, tạo điều kiện cho đối
thoại và gặp gỡ, và bỏ đi mọi loại đàn áp, những kiểm soát quá đáng, hay
tước đoạt tự do như trong quá khứ đau thương mà chúng ta từng biết.
Hi vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn,
cần đến việc cho mọi người những cơ hội thực sự, đặc biệt là với người
trẻ, hãy tạo công ăn việc làm và bảo đảm tăng trưởng kinh tế được chia
đều cho tất cả mọi người (chứ không phải chỉ là chuyện trên giấy tờ,
trong các phân tích vĩ mô,) và hãy thăng tiến một sự phát triển bền vững
có thể tạo được một kết cấu xã hội vững chắc và cố kết. Tỷ lệ thất
nghiệp đang thật đáng báo động, ở các nước châu Âu, 40% người trẻ dưới
25 tuổi, đang thất nghiệp, … và các con số về tỷ lệ tự vẫn trong giới
trẻ vẫn chưa được công bố cho đủ. Ngày nay, khi chúng ta không xác định
rõ nền văn hóa thải loại này, không chung tay đoàn kết, thì trẻ em là
những người đầu tiên bị thải loại, bị vứt đi, các em không được phép ra
đời, và ở nhiều quốc gia tỷ suất sinh là 0%.
Cuối cùng, sự tôn trọng người khác, mà
chúng ta học được trong gia đình, được thể hiện trong xã hội qua sự phân
quyền bổ trợ. Khi nhận ra được rằng các quyết định của chúng ta không
nhất thiết là những quyết định chính đáng duy nhất, thì đó chính là một
sự thực hành lành mạnh trong khiêm nhượng. Khi nhìn nhận sự tốt đẹp vốn
có của người khác, ngay cả khi họ có nhiều hạn chế, chính là chúng ta
thấy được sự phong phú hiện diện trong đa dạng và thấy được giá trị của
sự bổ túc. Các cá nhân và các nhóm có quyền theo con đường của mình, cho
dù đôi khi họ mắc sai lầm. Khi tôn trọng trọn vẹn tự do đó, các cộng
đồng dân sự được kêu gọi giúp đỡ từng người và tổ chức xã hội hãy mang
lấy vai trò riêng biệt của mình và góp phần cho lợi ích chung. Cần phải
có đối thoại, và đây là điều tiên quyết để đạt đến sự thật, vốn là điều
chúng ta không thể áp đặt, nhưng phải tìm kiếm chân thành với tinh thần
phê phán. Trong một nền dân chủ chung phần, mỗi một nhóm xã hội, dù là
người thổ dân, người Ecuador gốc Phi, phụ nữ, các đoàn thể dân sự, và
những ai tham gia công vụ, tất cả đều có phần không thể bác bỏ trong đối
thoại này.
Các bạn có thể hỏi tôi: Cha ơi, tại sao
cha lại nhấn mạnh quá nhiều về những chủ đề này? Đơn giản là bởi thực tế
này và câu trả lời cho thực tế này, nằm trong Tin mừng, trong đoạn 25
Phúc âm theo thánh Matthêu, khi Chúa Giêsu nói rằng: ‘Những gì con làm
cho người bé nhỏ nhất trong các anh chị em con, chính là con làm cho Ta
đó.’
J.B. Thái Hòa chuyển dịch (phanxico.vn)
